Fokprogramma

De beoordeling van het exterieur speelt bij de fokkerij van Friese paarden een grote rol. Het exterieur wordt beoordeeld in alle leeftijdscategorieën, van veulens tot oudere paarden. Exterieurbeoordeling is de basis van de stamboekopname van merries, is bepalend voor de primering en toekenning van registers en predikaten en is een belangrijk onderdeel van de hengstenselectie. Het beoordelen van – en het selecteren voor exterieur staat ten dienste van de volgende componenten in het fokdoel:

Raskenmerken

De beoordeling van de raskenmerken van een paard vindt plaats bij de exterieurkeuring.

Sportaanleg

Exterieurkenmerken geven informatie over de sportaanleg van een paard. De basisgangen, beoordeeld bij de exterieurkeuring, zijn van belang voor een sportpaard. Daarnaast wordt een paard beoordeeld voor (ten aanzien van de sport) functionele kenmerken, met name de bouw.

Duurzaamheid

Verschillende exterieurkenmerken (bouw en beenwerk) geven informatie over de duurzaamheid van een paard. De exterieurbeoordeling bestaat uit het beschrijven van 22 lineaire kenmerken en het waarderen van 5 hoofdkenmerkenkenmerken. De waarderingen van de 5 hoofdkenmerken (rastype, bouw, beenwerk, stap en draf) is bepalend voor de primering van een paard en de daaraan gerelateerde register. Een nauwkeurige beschrijving van de wijze van exterieurbeoordelen is weergegeven in richtlijnen voor de lineaire beoordeling exterieur. De regelgeving aangaande exterieurkeuringen zijn weergegeven in het keuringsreglement.

De directe informatie m.b.t. aanleg voor gebruik in de sport, bestaat uit resultaten uit de competitiesport. Deze gegevens worden door het KFPS benut voor ondermeer het selecteren van oudere hengsten voor de fokkerij (reglement verkort onderzoek), evaluatie van nakomelingen van stamboekhengsten (reglement hengstenselectie), beoordelen van stambomen bij de selectie van jonge hengsten, verlenen van het prestatiepredikaat voor merries, etc. De gegevens vanuit de competitiesport kennen een aantal beperkingen. De gegevens kennen een relatief lage h2 (grote invloed ruiter/menner) en komen op een relatief hoge leeftijd beschikbaar. Voor de fokkerij van Friese paarden geldt bovendien dat het aantal paarden dat wordt uitgebracht in de competitiesport (nog) relatief klein is. Om deze reden spelen de verschillende aanlegtesten een grote rol in de fokkerij van Friese paarden. Deze informatie heeft een relatief hoge h2 (ABFP) en komt vroeg beschikbaar. Het KFPS kent de volgende aanlegtesten:

Het Centraal Onderzoek

Een verrichtingsonderzoek van 70 dagen voor hengsten als onderdeel van het selectietraject van hengsten. De paarden worden beoordeeld op de basisgangen (stap, draf, galop) en geschiktheid als rij-, men- en tuigpaard.

De ABFP (aanleg- en bruikbaarheidstest voor Friese paarden)

Een 5 weken durend onderzoek van paarden vanaf 3 jaar, waar de paarden getraind en beoordeeld worden. De paarden worden beoordeeld op de basisgangen (stap, draf, galop) en geschiktheid als rij-, men- en tuigpaard.

De IBOP-test

Paarden worden in een proef beoordeeld, waarin gekozen kan worden tussen rijproef, menproef of tuigproef. De paarden worden beoordeeld op de basisgangen (stap, draf, galop) en geschiktheid als rij-, men- of tuigpaard.

Het karakter kan globaal in twee aspecten verdeeld worden:

Werklust

Dit houdt verband met inzet, doorzettingsvermogen en bereidheid tot het uitvoeren van het gevraagde.

Gebruiksgemak

Dit houdt verband met eerlijkheid, betrouwbaarheid, etc. van het paard. Beide kenmerken worden beoordeeld tijdens het Centraal Onderzoek en de ABFP-test. Op deze wijze wordt een inzicht verkregen in het karakter van een hengst en later zijn nakomelingen. Deze beide aspecten worden verondersteld negatief gecorreleerd te zijn. Het gevaar bestaat dat bij intensievere selectie voor sportaanleg, dit ten koste zou kunnen gaan van het gebruiksgemak van het Friese paard.

Het verzamelen van en selecteren voor gezondheidskenmerken is volop in ontwikkeling. In de komende jaren zullen gezondheidskenmerken een grotere rol gaan spelen in het fokkerijbeleid. Globaal zijn de gezondheidskenmerken te verdelen in:

• vitaliteit ( duurzaamheid en laatrijpheid)
• vruchtbaarheid (hengsten en merries)
• ziekteresistentie
• erfelijke afwijkingen

Gezondheidskenmerken zijn deels gerelateerd aan inteelt. T.a.v. de gezondheidskenmerken wordt een tweesporenbeleid gevoerd. Enerzijds wordt geselecteerd voor deze kenmerken en anderzijds is het fokkerijbeleid gericht op terugdringing van inteelt.

De hengstenselectie bestaat uit twee fases. In de eerste fase worden hengsten goedgekeurd op basis van de eigen prestatie, tijdens de Hengstenkeuring en het Centraal oOderzoek of middels het verkorte onderzoek. In de tweede fase worden de goedgekeurde stamboekhengsten beoordeeld op hun nakomelingen.

Hengstenkeuring/Centraal Onderzoek

De Hengstenkeuring kent een drietal bezichtigingen. Na de derde bezichtiging worden de hengsten aangewezen voor het Centraal Onderzoek. Gedurende het gehele traject worden de hengsten getoetst aan ondergrenzen van selectie. Na het laatste onderdeel, het Centraal Onderzoek, wordt op basis van het totaalbeeld van alle, tijdens het gehele traject beoordeelde criteria een oordeel geveld over het wel of niet inschrijven van een hengst in het stamboekregister. De regelgeving aangaande de hengstenselectie is weergegeven in het reglement hengstenselectie.

Verkort onderzoek

Met als doel de sportaanleg in de populatie te verbeteren voorziet het beleid voor een apart selectietraject voor inschrijving in het stamboekregister, van (minimaal 8-jarige) hengsten met zeer hoge prestaties in de sport. De regelgeving hiervoor is weergegeven in het reglement verkort onderzoek.

Nakomelingenonderzoek

Hoewel het goedkeuren van (jonge) hengsten geschied op basis van de op dat moment beste informatie (pedigree en eigen prestatie), biedt dit geen garantie dat deze hengsten ook daadwerkelijk positief vererven. Om een goed beeld te krijgen over de werkelijke genetische aanleg van een hengst, moet een voldoende aantal nakomelingen beoordeeld worden. Het nakomelingenonderzoek bestaat uit het beoordelen van nakomelingen (zowel veulens als volwassen paarden) op exterieur, sportaanleg (20 nakomelingen worden beoordeeld in een ABFP-test), eventuele erfelijk afwijkingen, etc. Op basis van het nakomelingenonderzoek kunnen hengsten worden afgekeurd. De gegevens die voortkomt uit het nakomelingenonderzoek biedt waardevolle informatie bij de hengstenkeuze.

Feitelijk vindt er in directe zin geen selectie van merries plaats. Van alle merries in het hoofdregister ingeschreven merries worden de nakomelingen eveneens in het hoofdregister ingeschreven, ongeacht de kwaliteit van de merrie (mits het veulen afstamt van een door het KFPS goedgekeurde hengst). Indirect wordt er wel geselecteerd in het merriemateriaal. Door een stelsel van predikaten en premies worden merries naar kwaliteit onderscheiden. De predikaten zijn gebaseerd op de kwaliteit van de merrie (exterieur/sportaanleg) of de kwaliteit van de nakomelingen (exterieur/sportaanleg). De kwalitatief betere merries zullen meer nakomelingen voortbrengen. De beschrijving van predikaten is beschreven in het reglement stamboekregistratie.